Od osnivanja Tehničkog (1960. godine), a potom Mašinskog fakulteta u Nišu (1971. godine), nastavu iz grupe premeta Mehanike i Otpornosti materijala izvodili su nastavici i saradnici Katedre za mehaniku. U periodu od 1974. do 1985. godine Katedra je obuhvatala nastavu iz Automatike i nazivala se Katedra za mehaniku i automatiku. Nakon izdvajanja grupe za automatiku 1985. godine, Katedri je vraćen naziv pod kojim je i osnovana.
U prvim godinama nakon osnivanja Tehničkog fakulteta, nastavu su izvodili profesori sa Mašinskog fakulteta iz Beograda: prof. Mirko Josifović,  prof. Milan Vrečko, prof. Kosara Jojić – Radosavljević i prof. Vladimir Baziljević.
Počev od letnjeg semestra 1963/64. do školske 1972/73. godine celokupnu nastavu iz Mehanike držao je prof. Danilo Rašković. Prof. Rašković je napisao udžbenike za sve predmete Mehanike od kojih su neki i danas u širokoj upotrebi. Svoju univerzitetsku karijeru prof. Rašković je završio tragično. Nakon političke osude od strane komunističkog režima proveo je 16 meseci na robiji, potom je penzionisan, a posle nekoliko godina je preminuo. Nastavu na predmetima Katedre za mehaniku posle prof. Raškovića izvodili su prof. Radivoje Marjanović, prof. Dušan Stokić, prof. Katica Hedrih, prof. Mile Maksić, prof. Predrag Kozić, prof. Ratko Pavlović i docent Snežana Mitić.

Sadašnji kadrovski sastav Katedre je:
 
dr Ratko Pavlović, red. prof. (šef Katedre),
dr Predrag Kozić, red. prof, (zamenik šefa Katedre),
dr Snežana Mitić, docent,
dr Dragan Jovanović, docent, (šef Laboratorije za eksperimentalnu mehaniku),
dr Goran Janevski, asistent,
mr Julijana Simonović, asistent,
Vladimir Stojanović, asistent (sekretar Katedre) i
Ivan Pavlović, asistent.

U nastavnu aktivnost Katedre bili su uključeni i asistenti: Nikola Sokolović, Miroslav Đurđanović, Aleksandar Filipovski i Maja Jovanović.
Predmeti Katedre za mehaniku daju fundamentalna teorijska znanja na kojima su zasnovane skoro sve oblasti studija mašinstva. Oni su kategorisani kao naučno-stručni predmeti i obavezni su za sve studente mašinstva. U osnovnim akademskim studijama predmeti Katedre su:

Mehanika I – Statika koja proučava svođenje sistema sila i ravnotežu krutih tela,
Otpornost materijala koja proučava napone, deformacije, čvrstoću i stabilnost elastičnih tela,
Mehanika II – Kinematika koja proučava kretanje krutih tela ne vodeći računa o njihovoj materijalnosti i
Mehanika III – Dinamika koja proučava kretanje materijalnih objekata pod dejstvom sila.

U okviru masters studija Katedra pokriva predmet

Teorija oscilacija koji proučava oscilatorno kretanje kao jedno od najvažnijih kretanja u tehničkoj praksi.

Poslediplomske studije iz mehanike su prvi put uvedene 1970. godine na inicijativu prof. Raškovića. Jedan od smerova na sadašnjim doktorskim studijama Mašinskog fakulteta u Nišu je Primenjena mehanika. Iz oblasti mehanike, izborni predmeti doktorskih studija su:

Odabrana poglavlja iz teorije oscilacija, 
Odabrana poglavlja iz teorije elastičnosti i termo-elastičnosti tela,
Analitička mehanika,
Teorija kompozitnih struktura,
Mehanika loma i oštećenja,
Teorija ploča i ljuski,
Teorija nelinearnih oscilacija,
Oscilacije i stabilnost elastičnih tela,
Stohastički procesi u mehaničkim sistemima,
Oscilacije i stabilnost kompozitnih ploča i ljuski.

 S obzirom na istovetnost nastavnih programa predmeta Mehanike, studentima su, sem udžbenika i zbirki prof. Raškovića, dostupni udžbenici nastavnika sa drugih mašinskih fakulteta kao i publikacije profesora sa naše Katedre za mehaniku:

Mehanika I – Statika (dva izdanja, R. Pavlović),
Otpornost materijala (P. Kozić),
Izabrana poglavlja teorije elastičnosti (K. Hedrih),
Zbirka rešenih ispitnih zadataka iz Otpornosti materijala (dva izdanja, K. Hedrih, M. Maksić),
Teorija oscilacija mehaničkih sistema – zbirka rešenih ispitnih zadataka I i II deo (K. Hedrih, P. Kozić),
Zbirka rešenih zadataka iz Mehanike II sa izvodima iz teorije – Kinematika i Dinamika (prvo i drugo prošireno izdanje, D. Stokić, R. Pavlović),
Mehanika loma i oštećenja-matematička teorija-rečnik pojmova (K. Hedrih, D. Jovanović).

Katedra za mehaniku je publikovala naučne monografije:

Stabilnost kontinualnih sistema pod dejstvom slučajne pobude (2000., R. Pavlović),
Analitička dinamika (mehanika) diskretnih naslednih sistema (2000., O. Goroško, K. Hedrih) i
The vector method of the heavy rotor kinetic parameter analysis and nonlinear dynamics (2001., K. Hedrih).

 Katedra za Mehaniku je uspešno sarađivala, a i sada sarađuje sa odgovarajućim katedrama mašinskih fakulteta u Beogradu i Kragujevcu i Fakulteta tehničkih nauka u Novom Sadu. Poseban doprinos razvoju kadrova Katedre dali su prof. Tatomir Anđelić, akademik SANU, direktor Matematičkog instituta SANU u Beogradu, prof. Božidar Vujanović, akademik SANU, i prof. Teodor Atanacković, akademik SANU sa Fakulteta tehničkih nauka u Novom Sadu, prof. Veljko Vujučić sa Prirodno-Matematičkog fakulteta u Beogradu, prof. Kosara Jojić-Radosavljević, prof. Vukman Čović, prof. Rastko Čukić i prof. Zoran Golubović sa Mašinskog fakulteta u Beogradu, prof. Vlatko Brčić i prof. Natalija Naerlović-Veljković sa Građevinskog fakulteta u Beogradu i prof. Dragan Milosavljević sa Mašinskog fakulteta u Kragujevcu. Mnogi znameniti naučnici iz raznih oblasti Mehanike ostavili su neizbrisiv trag u razvoju Katedre za mehaniku. Prof. Andrzej Tylikowski sa Varšavske politehnike bio je naučni rukovodilac doktorskih disertacija P. Kozića i R. Pavlovića, K. Hedrih se usavršavala kod prof. Mitropoljskog u Kijevu i prof. S. T. Ariaratnama (Waterloo, Kanada), a D. Jovanović u više navrata kod prof. J. T.  Pindere (Waterloo, Kanada).
 Naučno-istraživački rad članova Katedre za mehaniku se realizuje u sklopu projekata iz oblasti Osnovnih istraživanja koje finansira Ministarstvo za nauku i tehnološki razvoj Republike Srbije. Radovi članova Katedre su objavljivani u vrhunskim međunarodnim časopisima sa visokim impakt faktorima kao što su:

International Journal of Solids and Structures,
European Journal of Mechanics A/Solids,
Experimental Mechanics,
International Journal of Mechanical Sciences,
International Journal of  Non-Linear Mechanics,
Journal of Sound and Vibration,
Transaction of ASME Journal of Applied Mechanics,

međunarodnim časopisima

Archive of Applied Mechanics,
Meccanica,
Journal of Mechanics of Materials and Structures

 i u domaćim časopisima

Theoretical and Applied Mechanics i
 Facta Universitatis.

Prvi radovi nastavnika Katedre za mehaniku objavljeni su 1994. u uglednom međunarodnom časopisu Journal of Sound and Vibration.

Katedra za mehaniku ima laboratoriju koja je osposobljena za eksperimentalna istraživanja. Od opreme, u laboratoriji se nalazi osmo-kanalni merni sistem „Spider 8“ sa pratećom opremom (prenosivi računar, induktivni davač pomeranja, i dr.), refleksni polariskop za optičku analizu napona, uređaj za digitalnu elektronsku indikaciju reda izohroma  i He-Ne laserski sistem.
Katedra za mehaniku je organizovala brojne naučne skupove od kojih su najznačajniji:
XXI Jugoslovenski Kongres teorijske i primenjene mehanike, Niš, 29. 05.-03. 06. 1995.,
Nelinearni problemi dinamike, Aranđelovac, 23-25. 11. 1983.,
Yugoslav conference on non-linear deterministic and stochastic processes in dynamical systems with applications, Niš, 27-30. 08. 1991.,
The fifth Yugoslav symposium on nonlinear mechanics, 02-05. 10 2000.,
The sixth International symposium on nonlinear mechanics, 24-29. 08. 2003.