Koordinator:  Univerzitet u Nisu
Ucesnici:  Masinski fakultet u Nisu
Elektronski fakultet u Nisu
Period:  April 1997   - Mart 1998
Rukovodilac projekta:  dr Miroslav Trajanovic

I.Istrazivacki tim

• dr  Miroslav  D.  Trajanovic MFN
• dr Branimir ZJ.  Djordjevic  EFN
• Dejan R. Misic MFN
• dr Dragan S. Domazet MFN
• mr Dragan T. Misic MFN
• Goran B. Janevski MFN
• Nikola D. Korunovic MFN
• Pedja Lj.  Milosavljevic  MFN
• mr Dusan N. Korunovic JUNIS 
• Ivica Lj. Popovic JUNIS
• Svetlna M. Cvetanovic JUNIS
• Zeljko M. Dzjunic JUNIS

II. Zadatak projekta

Razvoj interfejsa preko koga ce korisnici interneta pristupati svim potrebnim serverima u mrezi
Razvoj metoda i programa preko koga ce se definisati informacioni zahtevi o trazenom proizvodu
Razvoj navigatora za pretrazivanje raspolozivih informacionih servera i prikaz nadjenih informacija
Razvoj modela podataka i kreiranje baza podataka za pojedine materijale, delove i proizvode
Razvoj i instalacija prototipskih servera o alatima, standardnim masinskim elementima i proizvodima

III. Rezultati  projekta

1.UVOD

Razvoj Internet / Intranet tehnologija je otvorio nove mogucnosti za realizaciju ideje simultanog inzenjeringa [3,4,5]. Zahvaljujuci tome na Masinskom fakultetu u Nisu pokrenuta Web Egineering inicijativa [8] ciji je cilj da se uspostavljanjem inzenjerskih informacionih Web servera i koriscenjem Internet i Intranet infrastrukture ubrza proces projektovanja proizvoda i tehnologije. Prva verzija inzenjerskog Web servera je realizovana u eksperimentalnom obliku da bi se stekla iskustva u koriscenju ovakvih servera. Na osnovu ovih iskustava nastavljen je rad na daljem poboljsanju koncepta i realizacije inzenjerskih Web servera.

U radovima [7,9,10,11]. je dat detaljni opis ideje ove inicijative kao i predlog njene realizacije. U ovom radu se daje celoviti prikaz koncepta Web engineering inicijative, osnovnih definicija i strukture Web engineering sistema. U poslednjem delu rada prikazan je predlog realizacije druge generacije centralnog Web servera.

2.WEB ENGINEERING INICIJATIVA

Projektovanje proizvoda i tehnologije za njegovu proizvodnju zahteva prikupljanje velikog broja informacija, njihovu obradu i ugradnju u projektnu dokumentaciju [1]. Da bi se ubrzao proces projektovanja na Masinskom fakultetu u Nisu pristupilo realizaciji ideje o stvaranja servera sa informacijama o materijalima, proizvodima i standardnim elementima koji se ugrađuju u proizvode masinogradnje. Obzirom da se pristup i organizacija informacija realizuje preko Web servera, citav projekat je nazvan WEB ENGINEERING INICIJATIVA. Inicijativi su se pridruzili Elektronski fakultet i Univerzitet u Nisu, a podrzana je i od strane Ministarstva za nauku i tehnologiju Republike Srbije.

Projekat predviđa da svi zainteresovani proizvođaci koji pristupe Web engineering inicijativi formiraju u svom okruzenju ili kod nekog od Internet provajdera sopstveni Web server na kome ce cuvati datoteke sa parcijalnim modelima svojih proizvoda. Svaki proizvod se prijavljuje centralnom Web serveru definisanjem kataloskog modela proizvoda i navođenjem pozicija (URL) na kojima se mogu naci parcijalni modeli proizvoda. Ovi podaci se cuvaju u bazi podataka na centralnom Web serveru.

Korisnik Web engineering sistema ce, nakon povezivanja na centralni server, zadati ime proizvoda za koji je zainteresovan i njegove osnovne kataloske karakteristike. Na osnovu toga ce centralni Web server izvrsiti pretrazivanje baze podataka, odabrati proizvode koji odgovaraju zahtevu i pruziti korisniku informacije o Internet adresama proizvođaca i raspolozivim parcijalnim modelima. Korisnik je slobodan da iskopira modele na svoj racunar i da ih direktno ugradi u svoj projekat.

3. OSNOVNE DEFINICIJE

Pod proizvodom se smatra bilo koji produkt neke proizvodnje. To moze biti bilo koji sirov materijal (npr. ruda), poluproizvod (npr. limene table), jednostavan proizvod (npr. vijak), sklop ili slozena konstrukcija.
Pod modelom proizvoda se podrazumevaju sve relevantne informacije o proizvodu koje se generisu tokom njegovog zivotnog veka, dakle od ideje o proizvodu do njegovog unistavanja ili recikliranja. Drugim recima model proizvoda se sastoji od vise parcijalnih modela koji opisuju njegove pojedine aspekte (npr. geometrijski model, model za MKE analizu, model kontrole, model odrzavanja i sl.).

Format u kome su zapisane informacija o parcijalnim modelima zavisi od tehnickih mogucnosti proizvođaca. Po projektu, nema ogranicenja u izboru formata, tako da on moze da bude:

prema nekom od ISO ili nacionalnih standardan (npr. STEP, IGES i sl.),
prema formatu programa u kome je parcijalni model stvoren (npr. DWG, DXF, DOC, HTML, VRLM i sl.),
obicna ASCII datoteka.

Sadrzaj datoteka sa parcijalnim modelima moze da bude razlicit i zavisi od vrste modela. Informacije mogu da budu u obliku teksta, slika, zvuka, tabela, 2D ili 3D grafickog modela, animacija, filma i sl.
Kataloski model proizvoda predstavlja minimum podataka o proizvodu koji ga cini razlicitim od drugih proizvoda. Ovi podaci, sa druge strane, treba da budu dovoljni za pretrazivanje i izbor proizvoda. Kataloski model se sastoji od imena proizvoda, sinonima imena proizvoda, imena atributa i vrednosti atributa.

Atributi proizvoda su podaci koji definisu karakteristike proizvoda i na osnovu kojih je moguce izabrati proizvod koji odgovara potrebama korisnika. Uz vrednost atributa se navodi i jedinica mere u kojoj je vrednost prikazana.

4. STRANE U INTERAKCIJI

Mada je broj ucesnika u Web engineering procesu prakticno neogranicen, mogu se razlikovati tri strane u interakciji.
Provajder usluga Web engineering servera,
Proizvođac koji ima interesa da informacije o svom proizvodu ponudi zainteresovanim klijentima u obliku parcijalnih modela proizvoda,
Korisnik kome su potrebne informacije o proizvodu koga zeli da ugradi u svoj projekat.
Obzirom da je korisnik najcesce i proizvođac nekog drugog proizvoda, i proizvođac i korisnik mogu da pristupe Web engineering serveru sa razlicitim ulogama (jednom kao proizvođaci a drugom prilikom kao korisnici)

5. STRUKTURA WEB ENGINEERING SISTEMA

Web engineering sistem se, kao sto je prikazano na slici 1, sastoji od:
Jednog Web Engineering servera (centralni server),
Prozvoljnog broja Web servera proizvođaca,
Proizvoljnog broja CAE radnih stanica korisnika,
Internet infrastrukture koja povezuje sve zainteresovane strane.
Zahvaljujuci cinjenici da se veza između pojedinih ucesnika u interakciji odvija Web tehnologijom posredstvom Interneta, postoji velika sloboda u izboru hardversko-softverske platforme na strani proizvođaca i korisnika. Klijentske platforme su prakticno nezavisne od serverske strane tako da je omoguceno svim operativnim sistemima da zatraze i dobiju podatke kako od centralnog, tako i od Web servera proizvođaca.

Što se tice potrebne platforme za centralni Web server, dosadasnja iskustva pokazuju da je potreban snazan racunar koji radi pod Unix-om. Jedino tako se moze obezbediti brzo pretrazivanje baze podataka u uslovima kada je vise korisnika logovano.

Zadatak Web enginering servera je da omoguci:

prijavu proizvođaca i smestaj podataka o proizvođacu u bazu,
prijavu proizvoda, analizu unetih podataka i smestaj kataloskog modela u bazu proizvoda,
prijavu korisnika i smestaj podataka o korisniku u bazu,
pretrazivanje baze podataka o proizvodima po zahtevu korisnika i prikaz rezultata pretrazivanja,
odrzavanje baze podataka o proizvodima, proizvođacima i korisnicima.

Zadatak Web servera proizvođaca je da korisnicima omoguci pristup datotekama sa registrovanim parcijalnim modelima proizvoda, njihovo citanje i prebacivanje do CAE radne stanice korisnika posredstvom Interneta.
Zadatak CAE radne stanice korisnika je da omoguci pristup Centralnom Web serveru i Web serverima proizvođaca, transport informacija preko Interneta i njihovo skladistenje na lokalnim diskovima. Ovo se moze postici bilo kojim brouserom koji se komercijalno nude. Pored toga korisnik treba da bude snabdeven programskom opremom koja moze da cita raspolozivi format parcijalnog modela ili da izvrsi njegovu transformaciju iz raspolozivog u zeljeni format.

6. REALIZACIJA CENTRALNOG WEB SERVERA 

Realizacija centralnog Web servera je u eksperimentalnoj fazi zahtevala implementaciju vise programskih jezika i njihovu integraciju za resavanje, kako problema korisnickog interfejsa, tako i organizacije samog servera i podataka na serveru.

Za realizaciju je u eksperimentalnoj korisceno vise programskih jezika, tacnije receno skriptova i ( HTML i Java Script ) i njima je realizovan korisnicki interfejs, dok su vec provereni i masovno upotrebljavani C, kao i Born shell skriptovi korisceni za realizaciju programa na serveru. Koriscena je Web tehnika, koja se naziva CGI ( Common Gateway Interface ) i koja omogucava pozivanje i izvrsavanje programa na sistemu van samog Web servera, cime se za rezultat dobija dinamicki generisana stranica u HTML-u ili Java Script-u.

Na osnovu iskustva u koriscenju eksperimentalne faze centralnog Web servera doslo se do predloga za njegovu novu strukturu. Na slici 2 je prikazana blok sema strukture centralnog Web engineering servera druge generacije. Centralni Web server se sastoji od servera baze i aplikacionog servera. Aplikacioni server se sastoji od Web servera i skupa programa za rad sa bazom.

Jezgro ovog sistema predstavlja server baze podataka realizovan u ORACLE sistemu. Baza podataka se sastoji iz dva dela. Jedan deo sluzi za privremeni smestaj kataloskih modela proizvoda, a drugi deo za trajni smestaj podataka o proizvođacima, proizvodima i korisnicima.

Privremena baza sluzi za smestaj podataka direktno dobijenih od proizvođaca. Tom prilikom se od proizvođaca zahteva da osim naziva proizvoda i naziva atributa koji definisu karakteristike proizvoda, navede i sinonime za nazive proizvoda i atributa kako bi se olaksalo kasnije pretrazivanje baze. Pored toga potrebno je definisati i hijerarhijski nadređenu grupu kojoj pripada prijavljeni proizvod. Mada je proizvođacu ostavljena sloboda da samostalno definise i nazive i sinonime, predviđena je mogucnost da administrator baze podataka izvrsi proveru svih novih prijava i proveri njihovu saglasnost sa podacima u postojecoj bazi podataka. Ukoliko postoji nesklad među unetim podacima, administrator baze u saradnji sa proizvođacem vrsi ispravku podataka.

Podaci koji su prosli proveru administratora bivaju zapisani u trajnu bazu podataka.
Pored baze podataka, centralni Web server ima i programe koji sluze za rad sa proizvođacima i korisnicima i za pretrazivanje i upravljanje bazom podataka.

Program za prijavu proizvođaca ima zadatak da od proizvođaca koji se prvi put prijavljuje prikupi podatke o login-u i pasword-u proizvođaca, nazivu njegove organizacije, adresi, telefonima, E-mail adresi administratora Web servera, adresi Web servera na kome se nalaze parcijalni modeli proizvoda i sl. Program ove podatke, nakon autorizacije proizvođaca zapisuje u bazu podataka.

Program za prijavu proizvoda ima zadatak da od proizvođaca prihvati podatke o:
 

nazivu proizvoda i sinonimime za naziv
nazivu atributa kojim se definisu karakteristike proizvoda i njihove sinonime,
vrednostima atributa i jedinicama mere za svaki atribut posebno,
broju datoteka sa parcijalnim modelima proizvoda koje se stavljaju na raspolaganju korisnicima,
sadrzaju datoteka sa parcijalnim modelima i formatu njihovog zapisa,
adresama datoteka (URL) sa parcijalnim modelima proizvoda,
verziji proizvoda i datumu raspolozivosti.
Svi podaci se smestaju u privremenu bazu do provere od strane administratora centralnog Web servera.
Program za prijavu korisnika ima zadatak da od korisnika koji se prvi put prijavljuje prikupi podatke o login-u i pasword-u korisnika, nazivu njegove organizacije, adresi, telefonima, E-mail adresi i sl. Program ove podatke, nakon autorizacije proizvođaca zapisuje u privremenu bazu podataka.

Program za obradu zahteva za pretrazivanje baze ima zadatak da omoguci registrovanim korisnicima unos podataka o trazenom proizvodu. U prvom koraku korisnik unosi ime ili deo imena proizvoda za koji je zainteresovan. Na osnovu ovoga se iz baze izvuku imena svih proizvoda koji u svom imenu ili sinonimima imena imaju uneti podatak. Korisnik onda precizno definise naziv proizvoda za koji je zainteresovan.

U drugom koraku se korisniku ponude atributi kojim su opisane karakteristike proizvoda. Korisnik je slobodan da unese vrednosti za proizvoljan broj atributa, cime je definisao kriterijum za pretrazivanje baze. Program dalje vrsi pretrazivanje baze i prezentira korisniku sve proizvode koji odgovaraju zadatom kriterijumu. Prezentacija obuhvata prikaz celokupnog kataloskog modela, spisak i adrese (URL) raspolozivih parcijalnih modela proizvoda. Korisnik dalje moze da pristupi ponuđenim Web serverima proizvođaca, detaljno pregleda modele proizvoda koji su na raspolaganju i iskopira na svoju radnu stanicu potrebne parcijalne modele.

Program za administraciju baze podataka ima zadatak da olaksa administratoru odrzavanje baze, omoguci pregled i autorizaciju prijava novih proizvoda i vrsi korekciju i brisanje pojedinih podataka.

7. ZAKLJUCAK 

Primena informacionih Web servera sa podacima o proizvodima moze znatno da ubrza proces projektovanja i otkloni greske koje su se javljale prilikom prenosa podataka. Na Masinskom fakultetu i Univerzitetu u Nisu se radi na razvoju druge generacije centralnog Web engineering servera. Kao sto je prikazano u radu, prijavljivanje proizvoda je vrlo jednostavno i istovremeno dovoljno fleksibilno zamisljeno, cime se samom proizvođacu, koji najbolje poznaje svoj proizvod, omogucuje da definise atribute koji opisuju proizvod. Kolicina podataka koje cuva glavni informacioni server je relativno mala, ali dovoljna za lociranje zeljenog proizvoda.
Program za pretrazivanje baze je takođe jednostavan za upotrebu i zahteva samo minimum podataka.

Prednosti rada sa informacionim Web serverima su slece:

Projektanti / konstruktori ce umesto suzenog seta kataloga standardnih ili unificiranih elemenata, imati pristup znatno sirem i bogatijem izvoru infomacija- informacionim serverima proizvođaca, Informacije na Web serverima proizvođaca se permanentno azuriraju tako da su korisnicima uvek na raspolaganju aktuelni podaci o proizvodima, sto je vrlo vazno za projektante fabrika iz provincije,

Korisnik ce moci da kopira relevantne informacije o proizvodima, ukljucujuci i geometrijski (3D) model proizvoda/elementa i da ih ugradi u model proizvoda koji razvija uz pomoc svog CAD sistema, Nabavka delova i proizvoda bice ugovarana i realizovana posredstvom racunarske mreze sto ce bitno skratiti vreme nabavke, Pored razmene informacija o proizvodu sa udaljenim racunarima, isti Web serveri se mogu koristiti i za manipulaciju podacima i geometrijskim modelima unutar preduzeca (Intranet).
Pored navedenog, koriscenje informacionih servera posredstvom Interneta omogucice: Pristup zainteresovanih kompanija iz inostranstva podacima o proizvodima jugoslovenske industrije, Znatno skracenje vremena razvoja novih proizvoda, Podizanje kvaliteta proizvoda zbog ugradnje najnovijih i najsavremenijih komponenti, Olaksano odrzavanje i nabavka rezervnih delova.

8. LITERATURA 

D. Domazet, M. Trajanovic, M. Manic, Uvod u racunarski integrisane proizvodne sisteme, Naucna knjiga, Beograd, 1989.
M. Stankovic, D. Radulovic, D. Ristic, Mrezni servis World Wide Web, Elektronski fakultet, Nis, 1996.
D. Domazet, M. Manic, M. Trajanovic, CIMROT-System for Concurent Design, Engineering and Process Planning of Rotational Parts, ICCIM 93, Second International Conference on Computer Integrated Manufacturing, Singapore, 1993.
D. Domazet, Concurrent Design and Process Planning of Rotational Parts, Annals of the CIRP, Vol. 41/1, 1992., str. 181-184
D. Domazet, A Reference Architecture for Product Information Sharing in Concurent Engineering Environments, 3th International ICCIM’95 Conference, 11-14 July, 1995, GINTIC, Singapore
ISO 10303-1, Industrial automation system and integration - Product data representation and exchange - Part 1: Overview and fundamental principles, ISO, Switzerland, 1994
M.Trajanovic, Razvoj Web servera sa podacima o materijalima, standardnim delovima i proizvodima, Naucno strucni skup Upravljacki resursi proizvodnih sistema, Krusevac, oktobar 1996.
Z. Boricic, D. Domazet, V. Miltenovic, M. Manic, M. Trajanovic, WEB engineering inicijativa Masinskog fakulteta u Nisu, Seminar: Primena CAD sistema u konstruisanju, JUDEKO, Nis, 1996.
M. Trajanovic, M. Manic, D. Misic, Ubrzanje procesa projektovanja proizvoda koriscenjem inzenjerskih Web servera, 10. simpozijum CAD/CAM, Beograd, februar 1997.
M. Trajanovic, M. Manic, D. Misic, Rapid Product Development in Metalworking Industry by Using Web Servers, International Computer Science Conference microCAD’97, Miskolc, February 26-27, 1997.
M.Trajanovic, D.Kocic, N.Korunovic, Programska realizacija inzenjerskih WEB servera, YU IFO 97, Brezovica, 1997.