1. Naucno istrazivacka organizacija - koordinator istrazivanja
MIN Holding Co - Mašinski Fakultet Niš
2. Naučno istraživačke organizacije - učesnice u realizaciji projekta
MIN Holding Co - MIN Institut
Mašinski Fakultet - Institut Mašinskog Fakulteta u Nišu
3. Organizacije, korisnici i proizvođači istovremeno
MIN Holding Co - DD GRADIZ
MOBILNA TORANJSKA GRAĐEVINSKA DIZALICA
Rukovodilac projekta:
Dr. Radić Mijajlović, red. prof. Mašinskog fakulteta u Nisu
Istraživači - učesnici u realizaciji projekta
prof.dr. Ranđel Bogdanović, MF Niš
prof.dr. Slavko Kepdžija, MF Niš
Prof.dr. Aleksandar Vulić, MFN Niš
Doc.dr. Zoran Marinković, MFN Niš
prof.dr. Vladimir Ognjanović, MF Niš
dipl.ing. Danko Mijajlović, asistent, MF Niš
dr. Miroslav Đorđević, MIN Institut
mr. Milutin Pavlović, MIN Institut
dr. Zoran Mickić, MIN Institut
mr. Slobodan Miladinović, MIN Institut
Ass.mr. Miodrag Velimirović, MFN Niš
dipl.inž. Budimir Savić, DD “FITIP”, MIN Holding co. Nis
dipl.inž. Boban Mišić, DD “FITIP”, MIN Holding co. Nis
Proračun
Projektovanje
Tehnološka priprema
Proračun noseće konstrukcije i pogonskih mehanizama
Tehničke karakteristike lake mobilne toranjske dizalice, koja se sastoji iz rešetkaste noseće konstrukcije, četiri mehanizma na električni pogon i upravljačkog ure|aja smeštenog u kabini (sl. 1.1.), su:
maksimalna nosivost cca 3.0 t, nosivost na vrhu strele 1.0 t, dohvat strele 25 m, visina dizanja 20 m,
brzina dizanja: puzajuća 3?4 m/min, mala 12?13 m/min, velika 25 m/min,
brzina kretanja kolica 35?40 m/min, brzina okretanja dizalice 1 min-1,
brzina kretanja dizalice 20?30 m/min.

Sl. 1.1. Laka mobilna toranjska dizalica

Proračun noseće konstrukcije (dvodelnog tornja i sklapajuće strele od valjanih profila i cevi, elastične zatege, obrtne platforme i rama sa pneumaticima) je izvršen na bazi metode konačnih elemenata primenom savremenog softvera za proračun nosećih struktura (ALGOR) uz pomoć računara.
Proračun kompaktnih pogonskih mehanizama za dizanje, kretanje kolica, okretanje tornja i kretanje dizalice je realizovan na savremen način primenom novih evropskih standarda EN i DIN. Proračun prenosnika snage - planetnih reduktora u okviru pogonskih mehanizama je izvršen uz pomoć razvijenog programskog sistema za proračun i projektovanje mehaničkih prenosnika snage “MULTIRED”.
Razvijena mobilna toranjska dizalica (sl. 1.1) je prvenstveno namenjena za gradnju stambenih objekata visine do šest spratova. Njena mobilnost se ogleda u brzoj, jednostavnoj i jeftinoj montaži, demontaži i transportu sa jednog gradilišta na drugo, kao i na mogućnost kretanja duž staza oko objekta. Koristiti se i kao stacionarna oslanjanem na čvrstu podlogu putem četiri podesiva metalna oslonca. Montaža i demontaža se vrši pomoću sopstvenog mehanizma.
Toranj je dvodelan, tako da se gornji deo može uvući u donji, a strela se sklapa automatski u dva dela, čime su u drumskom transportu dobijeni dozvoljeni gabariti sklopljene dizalice (2.48?4.0?14.90 m). Transport se vrši pomoću kamiona bez skidanja čeličnih užadi i sa potpuno montiranom zategom strele.
Pogonski mehanizmi (sl. 1.2. a. za dizanje, b. kretanje kolica, c. okretanje i d. kretanje dizalice) su veoma kompaktni, zahvaljujući primeni specijalnih kaveznih kočionih elektromotora i višestepenih planetnih reduktora. Odlikuju se električnim načinom regulacije brzine kretanja. Kod mehanizma za dizanje upotrebljen je specijalni trobrzinski kočioni kavezni polnopreklopivi elektromotor (sistem PC), dok su kod mehanizama za kretanje kolica i okretanje dizalice upotrebljeni kočioni kavezni elektromotori u kombinaciji sa elektrodinamičkom kočnicom, tj. spojnicom i induktorom za usporavanje (sistem RC). Ova relativno jednostavna i jeftina rešenja su veoma pouzdana u radu i u skladu su sa tehnološkim mogućnostima naše privrede.

Sl. 1.2. Pogonski mehanizmi lake mobilne toranjske dizalice
a. za dizanje tereta b. za kretanje kolica c. za okretanje dizalice

Projektovanje noseće konstrukcije i pogonskih mehanizama
Projektovana mobilna dizalica bazira se na dizalici tip POTAIN GMR 315 D koja je bila u proizvodnom programu MP “GRADIZ” DD MIN HOLDING Co Niš i radila se u kooperaciji sa POTAIN-om iz Francuske. Obzirom da je proračun čvrstoće, krutosti i stabilnosti zadovoljio nisu vršene izmene u postojećoj projektnoj dokumentaciji noseće konstrukcije, tj. u dvodelnom tornju, sklapajućoj streli, zategi i obrtnoj platformi.
Na bazi proračuna isprojektovani su novi pogonski mehanizmi, kod kojih je posebna pažnja posvećena prenosnicima snage - planetnim reduktorima. Sastavne komponete novih pogonskih mehanizama su:
a) mehanizam za dizanje (sistem PC): trobrzinski kočioni kavezni elektromotor (PM = 11/11/2.5 kW, n1 = 3000/1500/375 min-1), dvostepeni planetni trostepeni reduktor ( iR = 31.5), doboš ? 250 , uže ? 9mm, koturača.
b) mehanizam za kretanje kolica (sistem RC): kočioni kavezni elektromotor (PM = 2.2 kW, n1 =1410 min-1) u kombinaciji sa elektrodinamičkom kočnicom , dvostepeni planetni reduktor (iR = 31.5), doboš ?250 mm , uže ?8.
c) mehanizam za okretanje (sistem RC): kočioni kavezni elektromotor (PM = 2.2 kW, n1 = 1410 min-1), trostepeni planetni reduktor (iR = 150), otvoreni zupčasti par z1 = 12 i z2 = 111.
d) mehinizam za kretanje dizalice: kočioni kavezni elektromotora (2 ? PM = 2 ? 2.2 kW, n1 = 1450 min-1), dvo-stepeni planetni reduktor (iR = 35.5), točak ?250 mm.
Kompletni pogonski mehanizmi su u prethodnom periodu proizvodnje gra|evinskih dizalica DD GRADIZ-a u saradnji sa POTAIN-om bili uvozni. Projektovanjem novih mehanizama od domaćih materijala i komponenata (izuzev specijalnog trobrzinskog elektromotora mehanizma za dizanje i obrtnog ležaja sa zupčanikom kod mehanizma za okretanje) izbegnut je uvoz, skraćuju se rokovi isporuke, lakše je njihovo održavanje i servisiranje itd.
Kod projektovanih planetnih prenosnika maksimalno je zastupljena teorija sličnosti, odnosno izvršena je unifikacija i tipizacija sastavnih elemenata i komponenata, čime su stovreni uslovi za grupnu tehnologiju izrade, tj. jeftiniju i kvalitetniju proizvodnju, lakšu nabavku i čuvanje rezervnih delova itd.
Ubuduće u Jugoslaviji, u skladu sa usvojenom koncepcijom gradnje malih zgrada i do visine 6 spratova očekuje se potreba za ovakvim tipom lakih brzo montirajućih pokretnih dizalica, koje se nisu proizvodile kod nas. Tako|e, naša zemlja bi sa ovakvim proizvodom izašla i na me|unarodno tržište.

Sl. 2.1. Planetni reduktori pogonskih mehanizama lake toranjske građevinske dizalice

a. planetni reduktor mehanizma za dizanje
Snaga N = 12.5 kW, br. obrt. n1 = 3000 min-1, pr.odn. iR = 31.5
b. planetni reduktor mehanizma za kretanje kolica
Snaga N = 2.5 kW, br. obrt. n1 = 1500 min-1, pr.odn. iR = 31.5

Tehnološka priprema za izradu prototipa
Tehnološka priprema igra važnu ulogu na kvalitet, cenu, održavanje i servisiranje lake mobilne toranjske dizalice. Posebno se to odnosi na izradu delova noseće konstrukcije (postolja, tornja i strele), koja se realizuje - zavaruje u specijalnim alatima. Tehnološka priprema u ovoj fazi projekta nije posebno vršena. Razlozi su:
? problem izrade prototipa je prevazilazio vreme trajanja i finansijska sredsva projekta,
? izrada ovih dizalica se vrši posle naru|bine kupaca,
? postojanje tehnološke dokumentacije za dizalicu GMR 315 D, čija je noseća konstrukcija bez izmena usvojena za novoprojektovanu laku toranjsku dizalicu.
Izrada noseće kosrukcije u alatu, odnosno zavarivanje standardnih valjanjih profila i cevi dvodelnog tornja i preklopive strele, je neminovan. Ovakva tehnologija ne samo što skraćuje vreme izrade, već znatno povećava kvalitet izvedenih zavarenih konstrukcija i omogućava, što je i najvažnije kod ovih dizalica, zamenljivost delova.

Sl. 3.1 Izrada obrtnog postolja u alatu

Sl. 3.2. Izrada strele u alatu

Sl. 3.3 Izrada dela tornja u alatu

Sl. 3.4 Izrada tornja u alatu